Ontregelen

Bij de terugkeer van Louis van Gaal als bondscoach in 2021, haalt Georginio Wijnaldum desgevraagd herinneringen op aan de voorbereidingen op het WK van 2014. Ook toen was Van Gaal bondscoach:“…. bij kleine partijtjes floot hij expres niet. Hij schreeuwde dat ik moest omschakelen en ik liet me even gaan. Hij nam me apart en zei waarom hij dat had gedaan.” Waarom vertonen trainers dit irritante gedrag eigenlijk? Wat willen ze ermee bereiken? 

Van Gaals uitleg aan Wijnaldum was dat scheidsrechters ook niet altijd fluiten als het een overtreding is. Volgens hem moet je als speler daarmee leren omgaan.

Ook Earl Woods, de vader van golflegende Tiger Woods, trainde zijn zoon in het omgaan met afleidingen, irritaties en provocaties door tijdens onderlinge wedstrijdjes geen respect te tonen voor de gedragsregels in golf. Tijdens Tigers routine en swing praatte Earl gewoon door, rammelde met zijn sleutels, rommelde wat in zijn tas, of trok met geweld aan de klittenbandsluiting van zijn golfhandschoen. 

In de sportpsychologische literatuur wordt hiervoor de term planned disruptions gebruikt. Dit zijn doordachte, ontregelende acties onder gecontroleerde omstandigheden. Deze acties zijn bedoeld als leerervaring. Het is daarom essentieel dat trainer en sporters achteraf bespreken hoe de sporters reageerden op de ontregelingen. Sporters kunnen bijvoorbeeld gaan schelden, een fout of overtreding maken, opgeven, of taken niet, verkeerd of te langzaam uitvoeren. Trainers geven vervolgens op constructieve wijze aan wat zij hadden willen zien. Van Gaal had graag van Wijnaldum gezien dat hij de beslissing snel accepteerde, direct omschakelde, en zijn taken goed bleef uitvoeren. Earl Wood zag graag dat Tiger zich niet liet afleiden, en als dat wel het geval was, dat hij terug stapte en opnieuw zijn routine begon. 

Planned disruptions vinden niet plaats in officiële wedstrijden vanwege de mogelijke desastreuse (sportieve) gevolgen. Maar dat wil niet zeggen dat ontregelingen dan niet voorkomen. Juist wel; daarom moet er ook op worden getraind! Zo worden gele en rode kaarten vaak uitgedeeld aan spelers die scheldend verhaal gaan halen bij de scheidsrechter. Acties mislukken, of tegenstanders scoren als sporters zich hebben laten provoceren door een fysiek of verbaal agressieve tegenstander. Teams verliezen omdat ze door onverwachte ontwikkelingen tijdens de wedstrijd slordiger worden, de controle verliezen, of verkeerde beslissingen nemen.

Het trainen van mentale weerbaarheid door planned disruptions kan worden ingebouwd in reguliere trainingen; het is dus niet het exclusieve terrein van de sportpsycholoog. Het is wel verstandig dat trainers zich op dit vlak laten adviseren en ondersteunen door een gecertificeerd sportpsycholoog

Trainers kunnen tijdens trainingen ontregelen via (onder meer):

  • Onrecht, zoals niet fluiten voor een overtreding, een bal uitgeven die in was, een doelpunt onterecht afkeuren, in een bepaalde periode een doelpunt dubbel laten tellen waardoor een sporter of team ineens een achterstand heeft in plaats van een voorsprong, of andersom.
  • Afleidingen, bijvoorbeeld irritante dingen roepen, sarren, duwen en trekken, of met twee ballen spelen.
  • Beperkingen, zoals het instellen van regels dat uitsluitend met links mag worden gespeeld, niet mag worden gecommuniceerd (oordoppen in!), of alleen vanuit een afgebakend gebied mag worden gescoord.
  • Vermoeidheid, bijvoorbeeld aan het eind van een fysiek (extreem) zware training concentratieoefeningen doen, zoals zuiver passen of schieten, of strafschoppen nemen.

Daarbij kunnen in een lange-termijn trainingsprogramma ontregelende evenementen worden ingelast. Zo verraste bondcoach Jeroen Otter zijn shorttrackers eerder dit jaar (2021) met een trainingskamp van enkele dagen onder leiding van een aantal drill sergeants van de Luchtmobiele Brigade. Over enkele dagen gespreid moesten de schaatsers allerlei opdrachten uitvoeren die militairen moeten doen om de rode baret te halen. Otter zag op een gegeven moment zijn schaatsers denken: “… die Otter maakt ons niet klein. Wat ‘ie ook verzint, wij gaan de finish als team halen.” Dat was voor Otter precies de bedoeling: “Het ging mij erom dat ze samen de eindbestemming zouden halen en dat ze bewust zouden worden van wat ze doen en met wie ze dat doen. Het is mooi om te zien dat zo’n proces anders loopt dan een gebruikelijke training op het ijs.”

Er is nauwelijks wetenschappelijk onderzoek gedaan dat naar de effecten van planned disruptions. Deze vorm van mentale training heeft de aandacht van trainers en coaches omdat verondersteld wordt dat het een positief effect heeft op (1) het adequaat omgaan met onzekerheid en prestatiedruk, (2) de verdere ontwikkeling van zelfregulerende vaardigheden, (3) de samenwerkings-bereidheid, en (4) het beter begrijpen van teamprocessen. Dit is mede gebaseerd op uitspraken van (voormalig) olympisch en wereldkampioenen over hun ervaringen met ontregelende, vervelende, irritante, of ingrijpende gebeurtenissen. Velen geven aan dat dit soort ervaringen hun zelf-effectiviteit in het omgaan met nieuwe tegenslagen en frustraties heeft versterkt. 

Of de beoogde doelen uiteindelijk worden gehaald is afhankelijk van vele factoren, waaronder de kwaliteiten van de trainer, de situatie, het moment, en de betrokken sporters en staf. Tiger Woods staat er bijvoorbeeld om bekend dat hij als geen ander kan omgaan met externe afleidingen, waaronder de grote massa’s die hem volgen tijdens zijn rondes. Ook voormalig hockey-icoon Maartje Paumen rapporteerde positieve effecten. In een biografie over haar carrière onthulde ze dat “… de basis voor de olympische titel is gelegd op een berg in Alicante”. In de voorbereidingsperiode van de Olympische Spelen van Londen in 2012 werden de Nederlandse hockeyvrouwen door militairen drie dagen gedrild op een berg bij de Spaanse stad Alicante: “… we leefden op water en brood en hadden het fysiek heel zwaar, maar vooral de onwetendheid was heftig …. achteraf gezien begrijpt Paumen goed dat er voor deze methode gekozen is. We werden lange tijd gezien als een soort prinsessenteam, misschien ook wel terecht. Onze trainer wilde vechtmachines van ons maken. En dat is gelukt.” 

Maar Paumen gaf ook aan dat dit soort methoden spaarzaam, doordacht en selectief moet worden ingezet: “Het was eens maar nooit weer …. uiteindelijk hebben we in 2014 gezamenlijk besloten om de training niet opnieuw te doen …. we hadden echt het gevoel dat het ons in dit stadium niet zou gaan helpen.”

Ontregelen is dus niet altijd de beste optie; soms is het beter om te gaan voor voorspelbaarheid, vertrouwdheid en stabiliteit.

Verder lezen?

A coach perspective on the use of planned disruptions in high-performance sports – Kegelaers et al. (2019)

The rocky road to the top: Why talent needs trauma – Collins & MacNamara (2012)

Great British medalists: Psychosocial biographies of super-elite and elite athletes from olympic sports – Hardy et al. (2017)

Adversity-related experiences are essential for olympic success: Additional evidence and considerations – Sarkar & Fletcher (2017)

Video: The Psychology of Resilience: Thriving in Adversity

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *