In de finale van de 146e editie van The Open wist winnaar Jordan Spieth een negatief psychologisch momentum om te zetten in een positief momentum. Hoe doe je dat? Wat veroorzaakt een psychologisch momentum?
Op de laatste dag van de 146e editie van The Open op de Royal Birkdale, één van de belangrijkste golftoernooien van het jaar, hadden twee spelers afstand genomen van de rest van het veld. Na 3 x 18 holes leidde de Amerikaan Jordan Spieth met 11 slagen onder par, gevolgd door zijn landgenoot Matt Kuchar met 8 slagen onder par. In de laatste flight mochten ze gaan uitvechten wie er met de fel begeerde titel vandoor zou gaan.
Spieth startte de finale slecht. In de eerste drie rondes had hij in totaal slechts vier bogeys gemaakt, maar in ronde 4 had hij na vier holes al drie bogeys op z’n kaart staan. Daardoor was de stand na vier holes gelijk, en na de 13e hole had Kuchar zelfs één slag voorsprong. Niemand gaf op dat moment nog een cent voor Spieth. Hij zat duidelijk in een negatieve spiraal, ofwel een negatief psychologisch momentum. Het belangrijkste kenmerk daarvan is dat de speler wegdrijft van zijn gewenste uitkomst, in Spieth’s geval de overwinning op The Open 2017.
Hoe kan dat gebeuren? Wat veroorzaakt een negatief psychologisch momentum?
Succes en falen zijn belangrijke oorzaken voor emoties, cognities en gedrag. Ook negatief psychologisch momentum zal vaak geïnitieerd worden door een faalervaring, die overigens zeer subjectief is. Als een speler veel belang hecht aan de beoogde uitkomst, kunnen bij fouten negatieve gedachten snel de kop opsteken. Na zijn fout op de eerste hole zou Spieth gedacht kunnen hebben: “Heb ik weer …”, “Lekker, zo’n fout op dit moment …”, etc. En als het herstel dan ook niet direct lukt, kunnen nieuwe (kleine) fouten de negatieve gedachten verder voeden: “Word ik straks tijdens de persconferentie weer neergezet als een loser die geen voorsprong kan vasthouden.” En zo kan het van kwaad naar erger gaan. De concentratie wordt minder, evenals de motivatie en het zelfvertrouwen, terwijl de stress toeneemt en het blikveld zich vernauwt, met nog slechtere prestaties als direct gevolg. Een nederlaag lijkt onafwendbaar.
Maar een momentum zou geen momentum zijn als het ook niet kan omkeren. Geheel in stijl van zijn ronde tot dan toe, sloeg Spieth op de 13e hole een dramatisch slechte drive. Zijn bal verdween ver en diep in het hoge gras op een duin rechts van de fairway. Wat mogelijk positief heeft bijgedragen aan de ommekeer is dat Spieth vervolgens de tijd (25 minuten!) heeft genomen om de best mogelijke oplossing te vinden voor de ontstane situatie. Conform de regels besloot hij uiteindelijk de onbespeelbare bal tientallen meters verder, op de driving-range (!), te droppen hetgeen hem vanzelfsprekend een strafslag kostte. Dat de gevonden oplossing met enig fortuin eindigde in “slechts” een bogey, gaf hem hernieuwd vertrouwen in zijn mentale, technische, en tactische kwaliteiten. Het overleven van zo’n precaire situatie bracht het geloof terug dat hij The Open kon winnen.
Zijn herwonnen zelfvertrouwen werd direct daarna versterkt door een geslaagde afslag op de 14e (par 3) hole waar Spieth een birdie maakte na een bijna-hole-in-one. De miraculeuze ommekeer accelereerde door een onwaarschijnlijk fortuinlijke eagle op de 15e (par 5), en vervolgens nog twee “back-to-back” birdies op 16 en 17. Spieth bezegelde zijn zege met een par op de 18e, ofwel een score van -5 over de laatste 5 holes! Als enige speler met vier rondes onder par (65-69-65-69) won hij zijn derde major titel, na de Masters (2015) en de U.S. Open (2015). Samen met golf-legende Jack Nicklaus is hij daardoor de enige speler die erin slaagde om voor zijn 24e verjaardag drie van de vier majors te winnen.
Spieth wist dus een negatief psychologisch momentum om te zetten in een positief momentum. Dat wil zeggen, in plaats van dat zijn gewenste einddoel uit zicht raakte, ging hij er na de 13e hole in de hoogste versnelling recht op af. Er zijn diverse mogelijke oorzaken voor dit sterke staaltje veerkracht. Zijn mentale vaardigheden hebben hem ervoor behoed dat hij niet volledig afgleed. Zoals gezegd nam hij de tijd voor het zoeken naar een oplossing. Niet alleen zijn taakgerichtheid en zijn kalmte waren daarbij de werkzame ingrediënten; een interruptie an sich kan al helpen om het tij te keren. Wat Spieth daarnaast heeft geholpen zijn wellicht zijn goede rondes in de dagen ervoor; vanaf dag 1 was Spieth koploper. Hij zat dus qua rondes in een positief momentum, hetgeen hem minder kwetsbaar maakte voor een negatief momentum binnen een ronde. Maar bovenal had hij de mazzel dat opeenvolgende acties, op het juiste moment, allemaal lukten. Zelfs een verkeerd geraakte bal op de 15e hole eindigde op de green, waardoor Spieth na een knappe putt een eagle kon noteren.
Een negatief momentum is dus niet altijd noodlottig, net zomin als dat een positief momentum tot een zekere overwinning leidt. Beide kunnen als sneeuw voor de zon verdwijnen door dom toeval. Maar momentum is geen volledig ongrijpbaar fenomeen. Zeer waarschijnlijk hadden Spieth en Kuchar in de periode tussen hole 9 en 13 een totaal verschillende beleving van de onderlinge stand, die objectief gezien exact gelijk was, namelijk -8. Echter, zoals ook in de figuur hieronder is te zien, Kuchar was de dag ook op -8 begonnen, terwijl Spieth netto 3 slagen had ingeleverd. Door het mentale karakter van een momentum is niet alleen de perceptie ervan te beïnvloeden; je kunt ook door het versterken van mentale vaardigheden de kans verhogen om een positief momentum langer vast te houden, en een negatief momentum sneller om te keren. De sleutelwoorden in dit verband zijn mentale weerbaarheid, kalmte, en overtuiging.
Verder lezen?
Video:
Jordan Spieth’s 4e ronde op The Open 2017, en de persconferentie, waarin Spieth onder meer ingaat op de “momentum shift” na hole 13 (rond de 11e minuut).